“Super foods”: Eίναι τελικά τόσο super;

Δε θα ήταν καθόλου υπερβολικό αν τα χαρακτηρίζαμε ως ένα από τα μεγαλύτερα διατροφικά trends των τελευταίων χρόνων. Ο λόγος, φυσικά, για τα «super foods» (ή «υπερτροφές»), για τα οποία όλο και κάτι θα έχετε ξανακούσει γιατί πολύ απλά ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΟΥ! Πόσο καλά θα λέγατε, όμως, ότι τα γνωρίζετε;

• Τι είναι «super food»;
• Ποια είναι τα πιο γνωστά «super foods» και τι μας προσφέρουν;
• Ποιες παγίδες μπορεί να κρύβουν;
• Ποιος είναι ο ρόλος που πρέπει να έχουν στην καθημερινή μας διατροφή;

Αν ψάξουμε για τον επίσημο ορισμό της «υπερτροφής» («super food»), θα δούμε πως δεν υπάρχει! Ουσιαστικά, η «υπερτροφή» είναι ένας όρος που γέννησε το μάρκετινγκ για να περιγράψει τρόφιμα, τα οποία υποστηρίζεται ότι προσφέρουν ιδιαίτερα οφέλη για την υγεία. Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης (Oxford English Dictionary), ως  «υπερτροφή» περιγράφεται ως “μία πλούσια σε θρεπτικά συστατικά τροφή που θεωρείται ιδιαίτερα ευεργετική για την υγεία και την ευημερία”. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη πως η Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2007 έχει απαγορεύσει τη χρήση του όρου «υπερτροφή» στις ετικέτες των συσκευασμένων προϊόντων για διαφημιστικούς σκοπούς, εκτός αν προσδιορίζονται οι ευεργετικές τους ιδιότητες βάσει επιστημονικών στοιχείων.

Η κινόα χαρακτηρίζεται ως ψευδοδημητριακό, αφού μπορεί να ανήκει στα πλατύφυλλα φυτά (όπως π.χ. το σπανάκι), καταναλώνεται, όμως, με τον ίδιο τρόπο που καταναλώνονται τα δημητριακά. Το βασικό χαρακτηριστικό για το οποίο έχει γίνει διάσημη η κινόα είναι η υψηλή περιεκτικότητά της σε πρωτεΐνη, αν και αποτελεί προϊόν φυτικής προέλευσης. Κοιτάζοντας τη βιβλιογραφία, οι απόψεις διίστανται: υπάρχουν, δηλαδή, μελέτες που υποστηρίζουν ότι μπορεί να αποτελέσει πηγή πλήρους πρωτεΐνης (όπως αυτή που περιέχεται σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης), ενώ σύμφωνα με άλλες, η πρωτεΐνη της δεν είναι πλήρης, παρόλα αυτά είναι σχετικά υψηλή σε απαραίτητα αμινοξέα. Επιπλέον, θεωρείται καλή πηγή φυτικών ινών αλλά και μετάλλων όπως ο σίδηρος και το μαγνήσιο.

Goji berries, blueberries, cranberries, acai berries…Τα μούρα είναι ίσως η ομάδα «υπερτροφών» που έχει τραβήξει πάνω της τα περισσότερα «φώτα της δημοσιότητας», ωστόσο ακόμη διερευνάται επιστημονικά ο ρόλος τους για την υγεία. Τα blueberries είναι πλούσια σε βιταμίνες Κ και C αλλά και μαγγάνιο, ενώ τα cranberries έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικές ουσίες που ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού μας. Όσο για τα goji berries, για τα οποία γίνεται πολύς λόγος τα τελευταία χρόνια, φαίνεται πως είναι εξαιρετική πηγή αντιοξειδωτικών, που προάγουν την υγεία και τη μακροζωία. Τέλος, όσον αφορά τα acai berries, ναι μεν η παρουσία μεγάλης ποσότητας αλλά και ποικιλίας αντιοξειδωτικών ενώσεων είναι ελπιδοφόρα, όμως τα ερευνητικά στοιχεία που έχουμε στα χέρια μας είναι ακόμη περιορισμένα.

Ο λιναρόσπορος περιέχει πληθώρα θρεπτικών συστατικών που ωφελούν την υγεία μας, όπως οι φυτικές ίνες, τα ω-3 («καλά») λιπαρά οξέα αλλά και αρκετά ιχνοστοιχεία. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, μπορεί να συμβάλει στη μείωση της βαρύτητας του σακχαρώδους διαβήτη με σταθεροποίηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, στη μείωση των επιπέδων της χοληστερόλης (ειδικότερα στις γυναίκες) αλλά και στην εύρυθμη λειτουργία του γαστρεντερικού μας συστήματος (κυρίως λόγω της περιεκτικότητάς του σε φυτικές ίνες).

Το ρόδι είναι ίσως και το μοναδικό φρούτο που καταναλώνεται μαζί με το κουκούτσι του, επιτρέποντάς μας έτσι να επωφεληθούμε πλήρως από τη θρεπτική του αξία. Περιέχει βιταμίνες Α, C, Ε, φυλλικό οξύ, σίδηρο, κάλιο και φυτικές ίνες, συστατικά που βοηθούν όχι μόνο στην πρόληψη ασθενειών αλλά και στη φροντίδα χρόνιων παθήσεων όπως η υπέρταση και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Παράλληλα, είναι από τα φρούτα με την ισχυρότερη αντιοξειδωτική δράση, προστατεύοντας έτσι τον οργανισμό από τις ελεύθερες ρίζες οι οποίες φαίνεται να ευθύνονται για τη γήρανση του δέρματος αλλά και για πλήθος ασθενειών όπως οι καρδιοπάθειες και κάποιες μορφές καρκίνου.

Με καταγωγή από την κεντρική και νότια Αμερική, οι σπόροι Chia τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει δυναμική είσοδο και στην ελληνική αγορά. Κάποιοι τους προσθέτουν σε τρόφιμα όπως δημητριακά πρωινού, μπάρες ενέργειας και γιαούρτι, ενώ άλλοι προτιμούν να τους αναμειγνύουν σε νερό και να τους καταναλώνουν με τη μορφή «ζελέ». Οι συγκεκριμένοι σπόροι, αν και πολύ μικροί σε μέγεθος, φαίνεται να έχουν μεγάλη θρεπτική αξία. Αποτελούν πλούσια πηγή ινών αλλά και πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (ιδίως ω-3), που συμβάλλουν στην υγεία της καρδιάς. Ωστόσο, για να είμαστε σίγουροι για τα οφέλη τους για την υγεία, απαιτείται περαιτέρω έρευνα.

To kale (κέιλ) είναι ένα «must-have» συστατικό της μοντέρνας «υγιεινής» μαγειρικής. Είναι σταυρανθές λαχανικό, ανήκει δηλαδή στην οικογένειας Brassicaceae μαζί με το μπρόκολο, το κουνουπίδι και άλλα πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Τα σταυρανθή λαχανικά έχουν πολύτιμη θρεπτική αξία, αφού περιέχουν βιταμίνες, όπως το φυλλικό οξύ, η C, η Ε και η Κ, διαλυτές φυτικές ίνες αλλά και καροτενοειδή (κατηγορία αντιοξειδωτικών ουσιών) π.χ. β-καροτένιο, λουτεΐνη, ζεαξανθίνη, που έχει φανεί  πως πιθανόν να βοηθούν στην άμυνα των κυττάρων και την προστασία της όρασης.

• Επειδή ένα γεύμα περιέχει «super foods», δεν είναι απαραίτητα υγιεινό ή ολιγοθερμιδικό! Για παράδειγμα, κοιτάζοντας το μενού ενός εστιατορίου, το μάτι σας μπορεί να πέσει σε μια σαλάτα με κινόα και cranberries. Μην ενθουσιάζεστε αμέσως! Μια προσεκτικότερη ματιά ίσως σας απογοητεύσει, καθώς η ίδια σαλάτα μπορεί να περιέχει συστατικά όπως μπέικον, σως με βάση τη μαγιονέζα και κρουτόν. Σε αυτή την περίπτωση, μάλιστα, η ενεργειακή της αξία θα μπορούσε να ξεπερνά τις 1.000 θερμίδες!
• Μην αντισταθμίζετε μία κακή συμπεριφορά με την πρόσληψη «super foods»! Για παράδειγμα, αν φάτε δυο κομμάτια πίτσα, μία πάστα και ως επιδόρπιο επιλέξετε ένα ρόδι, μην έχετε την ψευδαίσθηση ότι τα αντιοξειδωτικά του θα είναι το «αντίβαρο» για το αλάτι και τα κορεσμένα λιπαρά που προσλάβατε!
• Προσοχή στις τιμές! Όλος αυτός ο θόρυβος γύρω από τα «super foods» έκανε κάποιους πολύ πλούσιους. Αν, για παράδειγμα, τα goji berries δεν μπορούν να καλυφθούν από τον προϋπολογισμό σας, δεν χρειάζεται αν κάνετε θυσίες για να τα αποκτήσετε! Αντ’ αυτού, μπορείτε να προτιμήστε σταφίδες ή ρόδι που είναι πολύ πιο οικονομικά και τουλάχιστον εξίσου θρεπτικά. Ακόμα, αν βρίσκετε την τιμή της κινόα ιδιαιτέρως τσιμπημένη στο supermarket, προτιμήστε πλιγούρι ή κουσκους. Θα κάνουν περίπου το ίδιο καλό στον οργανισμό σας και σίγουρα πολύ καλό στην τσέπη σας!

Αν και τα «super foods» είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά με πιθανά οφέλη για τον οργανισμό μας, είναι ακόμα αμφίβολο το αν πρέπει να καταναλώνουμε τέτοιου είδους τροφές με σκοπό την επίλυση ή την πρόληψη διαφόρων προβλημάτων υγείας. Όσοι επιλέγουν την κατανάλωση «υπερτροφών» στην καθημερινή τους διατροφή θα πρέπει πρώτα απ' όλα να διατηρούν το μέτρο, το βασικό, δηλαδή, χαρακτηριστικό της υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής.

Κλείνοντας, λοιπόν, αξίζει να τονίσουμε πως το μυστικό για τη διασφάλιση της επαρκούς πρόσληψης όλων των θρεπτικών συστατικών που είναι απαραίτητα για την προάσπιση της υγείας μας είναι να δίνουμε σημασία στο σύνολο των διατροφικών μας επιλογών αντί να θεοποιούμε συγκεκριμένα τρόφιμα και να δαιμονοποιούμε άλλα.