Καρκίνος: μπορούμε να προλάβουμε περίπου τα μισά περιστατικά

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου στις 4 Φεβρουαρίου, η Παθολόγος, Επιδημιολόγος, Μαρία Μπελεχρή, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών και συνεργάτης της Interamerican πραγματοποιεί μια ανασκόπηση στις εξελίξεις γύρω από την επιδημιολογία, την πρόληψη και τη θεραπεία μίας δύσκολης νόσου, που προσβάλλει πολλούς συνανθρώπους μας και προβληματίζει ακόμα περισσότερους. Ενώ οι αριθμοί που αφορούν τον καρκίνο σοκάρουν, αντίστοιχη αισιοδοξία εγείρουν τα δεδομένα γύρω από την πρόληψη. Είναι στο χέρι όλων μας να περιορίσουμε σημαντικά, τις πιθανότητες να νοσήσουμε!

Σε αυτό το άρθρο θα διαβάσετε:

• Ο καρκίνος σε αριθμούς: πόσοι νοσούν, πού καταλήγει η εξέλιξη της νόσου τους και ποιοί είναι οι συχνότεροι καρκίνοι στην Ελλάδα, ώστε να τους προσέξουμε ιδιαίτερα.
• Δράσεις πρόληψης που μπορούμε όλοι να υιοθετήσουμε, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κώδικα κατά του Καρκίνου.
• Μία εικόνα από τις μελλοντικές θεραπείες κατά του καρκίνου.

Επιδημιολογία του καρκίνου: 18.1 εκατομμύρια νέων περιστατικών σημειώθηκαν το 2018

Σχεδόν κανένας δε θέλει να σκέφτεται τον καρκίνο, παρά μόνο οι πολύ ώριμοι ενήλικοι που γνωρίζουν καλά ποιο είναι το ετήσιό πρόγραμμά τους όσον αφορά τις προληπτικές εξετάσεις τους. Ο καρκίνος τρομοκρατεί, καθώς αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, καθώς και μία από τις κυριότερες στο κόσμο. Πρόκειται για μία ετερογενή ομάδα νοσημάτων που αφορά κυρίως τις μεγαλύτερες ηλικίες, αν και προσβάλλει και παιδιά. 

Σε παγκόσμιο επίπεδο εκτιμάται ότι για το 2018 διαγνωσθήκαν 18.1 εκατομμύρια νέων περιστατικών και σημειώθηκαν 9.6 εκατομμύρια θάνατοι. Εκτιμάται ότι  ένας στους 5 άντρες και μία στις 6 γυναίκες θα αναπτύξουν καρκίνο κατά τη διάρκεια της ζωής τους, ενώ ένας στους 8 άντρες και μία στις 11 γυναίκες θα πεθάνουν από τη συγκεκριμένη νόσο.  Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση των περιστατικών καρκίνου και αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες ανάμεσα στους οποίους η αύξηση του πληθυσμού και του προσδόκιμου επιβίωσης. 

Διαβάστε περισσότερα για το πρόγραμμα «Γιατροί και Διαγνωστικές Εξετάσεις» του συστήματος υγείας "bewell".

Στην Ευρώπη σημειώνεται το 23,4% των περιστατικών καρκίνου και το 20,3% των θανάτων από καρκίνο που καταγράφεται στον κόσμο, αν και ο πληθυσμός της αντιπροσωπεύει το 9% του παγκόσμιου πληθυσμού. Συγκεκριμένα, για τα 28 μέλη κράτη της Ευρώπης με συνολικό πληθυσμό 504.6 εκατομμύρια το 2012 καταγράφηκαν 1,43 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκίνου στους άνδρες και 1,21 για τις γυναίκες. Αντίστοιχα οι θάνατοι από καρκίνο στον ανδρικό πληθυσμό φθάνουν στις 716.000  και στον γυναικείο στις 561.000, εξαιρουμένων όλων των μη μελανοκυτταρικών καρκίνων δέρματος. Στην Ελλάδα το 2014 σημειώθηκαν συνολικά 28.700 θάνατοι από καρκίνο από τους οποίους 17.200 ήταν άνδρες και 11.500 ήταν γυναίκες.

Οι τύποι καρκίνου που διαγιγνώσκονται συχνότερα σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, του μαστού (για τις γυναίκες), και του παχέος εντέρου, σύμφωνα με μελέτες του 2018. Σε ότι αφορά την θνησιμότητα οι παραπάνω τύπων καρκίνου, βρίσκονται ανάμεσα στους πέντε πρώτους (πρώτος, πέμπτος και δεύτερος αντίστοιχα). Αθροιζόμενοι ευθύνονται για το ένα τρίτο της επίπτωσης του καρκίνου και της θνησιμότητας από καρκίνο παγκοσμίως. 

Για την Ελλάδα, σύμφωνα με την τελευταία αναφορά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2014 οι καρκίνοι με τα μεγαλύτερα ποσοστά θνησιμότητας είναι κατά σειρά ο καρκίνος του πνεύμονα, του προστάτη και ο καρκίνος του παχέος εντέρου για τους άντρες και αντίστοιχα ο καρκίνος του μαστού,  του παχέος εντέρου και του πνεύμονα για τις γυναίκες. 

Η «αριθμητική» του καρκίνου είναι, χωρίς αμφιβολία, τουλάχιστον σοκαριστική. Ωστόσο, η πρόληψη είναι ο πολύτιμος σύμμαχος στο πλευρό μας, για την καταπολέμηση της νόσου!  

Πρόληψη: οι μισές περιπτώσεις καρκίνου θα μπορούσε να προληφθούν αν η επιστημονική γνώση μεταφραστεί σε πρόληψη.

Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση αρκετών μορφών της νόσου. Η πρόληψη έχει συμβάλλει στην κάμψη της συχνότητας των κακοηθειών. Εκτιμάται ότι έως και 50% των περιπτώσεων του καρκίνου θα μπορούσε να προληφθεί αν μπορούσε η επιστημονική γνώση να μεταφραστεί σε πρόληψη! Ωστόσο, η επιτυχημένη πρόληψη απαιτεί δράση τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Σε ατομικό επίπεδο καθένας πρέπει να γνωρίζει ποιες είναι οι επιστημονικά τεκμηριωμένες δράσεις που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο του καρκίνου. Προς αυτή την κατεύθυνση στοχεύει ο  «Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του Καρκίνου» ο οποίος περιλαμβάνει συμβουλές-συστάσεις  προς τους πολίτες που αφορούν την πρόληψη καρκίνου. Ο κώδικας αυτός αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Η Ευρώπη κατά του καρκίνου» το 1987, αναθεωρήθηκε το Νοέμβριο του 1994 (έκδοση της 2ης έκδοσης) από μια ομάδα διεθνών εμπειρογνωμόνων για τον καρκίνο και στη συνέχεια ξανα-αναθεωρήθηκε το 2003 (έκδοση 3ης έκδοσης). Συνοψίζει την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής για την προστασία και την πρόληψη του καρκίνου. Παρακάτω παρατίθενται οι συστάσεις της τελευταίας 4ης έκδοσης της συγκεκριμένης προσπάθειας. 

Βρείτε πιο πρόγραμμα υγείας ταιριάζει περισσότερο στις δικές σας απαιτήσεις. Επικοινωνήστε μαζί μας!

«Ευρωπαϊκός Κώδικας κατά του Καρκίνου»: Οι συνήθειες που πρέπει να υιοθετήσουμε στη μάχη κατά του καρκίνου

• Κόβουμε το κάπνισμα. Δεν χρησιμοποιούμε καμία μορφή καπνού.
• Αν δεν μπορούμε να σταματήσουμε το κάπνισμα, τουλάχιστον δεν καπνίζουμε παρουσία μη καπνιστών. Κάνουμε το σπίτι μας και το χώρο εργασίας μέρος ελεύθερο από καπνό.
• Διατηρούμε ένα υγιές σωματικό βάρος.
• Ασκούμαστε καθημερινά και περιορίζουμε το χρόνο που καθόμαστε.
• Υιοθετούμε έναν υγιεινό τρόπο διατροφής.

• Τρώμε δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια φρούτα και λαχανικά.
• Περιορίζουμε τις τροφές με πολλές θερμίδες (τροφές πλούσιες σε λιπαρά και ζάχαρη) και αποφεύγουμε σακχαρούχους χυμούς.
• Αποφεύγουμε τα επεξεργασμένα κρέατα και τις τροφές με πολύ αλάτι.

• Εάν καταναλώνουμε αλκοόλ, το περιορίζουμε. Η πλήρης αποχή από το αλκοόλ είναι η καλύτερη πρόληψη. 
• Αποφεύγουμε την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, ιδιαίτερα στα παιδιά και στους εφήβους. Άτομα που έχουν τάση για ηλιακά εγκαύματα, πρέπει να χρησιμοποιούν προστατευτικά μέτρα σε όλη τους τη ζωή. Δεν χρησιμοποιούμε τεχνητές μεθόδους μαυρίσματος.
• Εφαρμόζουμε αυστηρά τις οδηγίες για αποφυγή έκθεσης σε γνωστές καρκινογόνες ουσίες. Ακολουθούμε όλες τις οδηγίες υγιεινής και ασφάλειας για ουσίες που είναι δυνητικά καρκινογόνες. 
• Ακολουθούμε τις επίσημες κρατικές οδηγίες για την προστασία από τις ακτινοβολίες. Αν στην εργασία μας εκτιθέμεθα σε καρκινογόνες ουσίες, προφυλασσόμαστε λαμβάνοντας τα απαραίτητα μέτρα προστασίας.
• Για τις γυναίκες

• Ο θηλασμός μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου. Εάν μπορούμε θηλάζουμε το μωρό μας.
• Η θεραπεία υποκατάστασης ορμονών αυξάνει τον κίνδυνο συγκεκριμένων καρκίνων. Περιορίζουμε τη χρήση φαρμάκων υποκατάστασης ορμονών.
• Βεβαιωνόμαστε ότι τα παιδιά μας κάνουν τα απαραίτητα εμβόλια σύμφωνα με το Εθνικό εμβολιαστικό πρόγραμμα για

• Την Ηπατίτιδα Β
• Το εμβόλιο για τον ΗPV (καρκίνο του τραχήλου της μήτρας)
• Συμμετέχουμε σε οργανωμένα προγράμματα screening για

• Καρκίνο παχέος εντέρου (γυναίκες και άντρες)
• Καρκίνο μαστού (γυναίκες)
• Καρκίνος τραχήλου της μήτρας (γυναίκες)
• Καρκίνος του προστάτη (άνδρες)

Σε ότι αφορά τις συνήθειες του Ελληνικού πληθυσμού, σύμφωνα με αναφορά του παγκόσμιου οργανισμού υγείας τα ποσοστά καπνίσματος ανέρχονται σε 45.8% για τους άνδρες και 33,9% για τις γυναίκες. Η κατανάλωση καθαρού αλκοόλ ανά κάτοικο, φτάνει συνολικά τα 10 λίτρα ετησίως. Τα επίπεδα της παχυσαρκίας είναι 23,6% για τους άνδρες και 26,7% για τις γυναίκες, ενώ αντίστοιχα η φυσική δραστηριότητα εκτιμάται σε 12,4% και 18.2%. 

Νεότερες εξελίξεις: η θνησιμότητα μειώνεται σταθερά

Η πρόγνωση κάθε κακοήθειας εξαρτάται από πολλές παραμέτρους όπως το όργανο που έχει προσβάλλει αρχικά, από τα ιστολογικά χαρακτηριστικά του όγκου και από το αν έχει δώσει μεταστάσεις ή όχι. Τρόποι αντιμετώπισης των διαφόρων μορφών καρκίνου αποτελούν  η  χειρουργική εξαίρεση, η ακτινοθεραπεία καθώς και οι συστηματικές θεραπείες όπως η χημειοθεραπεία, η ανοσοθεραπεία και η ορμονοθεραπεία.

Οι επιστημονικές εξελίξεις στον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου, η πρόωρη ανίχνευση, οι νέες θεραπείες και η υποστηρικτική φροντίδα συμβάλλουν στην μείωση της θνησιμότητας του καρκίνου.  Η αύξηση του αριθμού των νέων φαρμάκων που εγκρίνονται στην ογκολογία τα τελευταία έτη σε σύγκριση με παλαιότερα, αντανακλά την έντονη επιστημονική δράση και πρωτοπορία στο συγκεκριμένο ιατρικό χώρο. Οι περισσότερες από τις νέες θεραπείες που εγκρίνονται, αν όχι όλες, σχετίζονται με βελτίωση στην επιβίωση και/ή την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Το σύστημα υγείας “bewell” από την INTERAMERICAN προσφέρει 100% κάλυψη σε περιστατικά καρκίνων (με χρήση του ασφαλιστικού φορέα). Μάθετε περισσότερα!

Τα τελευταία έτη η επιστημονική κοινότητα ανέπτυξε νέες καινοτόμες θεραπείες, όπως στοχεύουσες θεραπείες με τις οποίες ένας συγκεκριμένος υποδοχέας του καρκινικού κυττάρου γίνεται στόχος της θεραπείας καθώς και την ανοσοθεραπεία με την οποία επιχειρείται η διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος του ασθενούς ώστε με αυτό τον τρόπο η αντιμετώπιση του καρκίνου γίνεται από τον ίδιο τον ασθενή. Τα αποτελέσματα από τη χρήση των προαναφερθεισών θεραπειών δείχνουν ότι οι  έχουν βελτιώσει την πρόγνωση και έχουν αυξήσει την επιβίωση ασθενών που πάσχουν από συγκεκριμένες μορφές καρκίνου.

Ιστορικά οι θεραπείες για τον καρκίνο ελάμβαναν έγκριση βάση του οργάνου που  έχει προσβληθεί  και του σταδίου του καρκίνου. Πιθανά στο άμεσο μέλλον θα εγκρίνονται θεραπείες βάση της γενετικής του καρκίνου και όχι της ανατομικής του θέσης. Αυτή η εξέλιξη θα είναι το αποτέλεσμα της μακροχρόνιας και επίπονης έρευνας που γίνεται για να βρεθούν οι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται από τα καρκινικά κύτταρα για να πολλαπλασιάζονται και να μεθίστανται. 

Οι επιστημονικές εξελίξεις στην πρόληψη και τη θεραπευτική αντιμετώπιση είναι σύμμαχοι στον αγώνα κατά του καρκίνου. Ωστόσο, η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, χωρίς κάπνισμα, με υγιεινή διατροφή, περιορισμό του αλκοόλ και άσκηση είναι ίσως το σημαντικότερο όπλο που έχουμε ενάντια στον καρκίνο.

Το κείμενο γράφει η Μαρία Μπελεχρή, MD, MSc Phd, Παθολόγος, Επιδημιολόγος,  Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, MSc Harvard School of Public Health

Βιβλιογραφία

PRESS RELEASE N° 263 International Agency for Cancer Research, WHO Latest global cancer data: Cancer burden rises to 18.1 million new cases and 9.6 million cancer deaths in 2018, 12  September 2018

World Health Organization-Cancer Country Profile 2014, Greece

Joachim Schuz et al. European Code against Cancer 4th Edition: 12 ways to reduce your cancer risk. Cancer Epidemiology 395(2015) S1-S10

ASCO Advances in Cancer Treatment https://www.asco.org/research-progress/reports-studies/clinical-cancer-advances-2018/advances-cancer-treatment

Shapiro L. Charles. Cancer Survivorship N Engl J Med 2018; 379:2438-2450